Qizamiq nima?
Qizamiq - eng yuqumli kasalliklardan biridir. Uni havo- tomchi yoki havo- chang yo‘li orqali yuqadigan virus keltirib chiqaradi.
Ammo kasallik belgilari mavjud odamlardan uzoqroq bo‘lishni o‘zi kifoya deb o‘ylash noto‘g‘ridir: kasallik simptomlari paydo bo‘lishidan bir necha kun oldin bemor yuqumli bo‘ladi. Va bemor bilan shaxsiy aloqa qilishning hojati ham yo‘q: bu virus tanaga havo oqimi bilan, masalan, shamollatish tizimlari orqali kirishi mumkin¹.
Yuqumliligi tufayli bu kasallik bir vaqtlar haqiqiy falokatga aylangan. Masalan, 1875 yilda u Fiji² aholisining 25 foizini o‘ldirgan.
O‘sha paytlardan beri tibbiyot oldinga katta qadam tashlagan va qizamiqdan bunday zararni ko‘rish tasavvur qilish ham qiyin. Ammo tibbiyot hamjamiyatining ogohlantirishicha, qizamiq hali ham jiddiy asoratlarni keltirib chiqaradigan xavfli kasallikdir. Bu, ayniqsa, bolalar, homilador ayollar va immuniteti zaif odamlar uchun xavflidir³.
Qizamiqni qanday aniqlash mumkin?
Kasallik juda aybsiz boshlanadi - birinchi kunlarda u oddiy shamollashga o‘xshaydi. Birinchi navbatda, bemorda yo‘tal, burun oqishi, konyunktivit (ko‘zning shilliq qavatining yallig‘lanishi) va isitma paydo bo‘ladi. Ammo 3-5-kunlarda - qizamiqning asosiy farqlovchi belgisi- o‘ziga xos toshma ko‘rinadi. Ko‘pincha bu toshma yuqoridan pastgacha tushib boradi: birinchi navbatda yuz va bo‘yinda dog‘lar paydo bo‘ladi, keyin – qo‘llar, oyoqlar va tanada. Toshmaning rangi pushti bo‘lib, kasallikning rivojlanishi bilan dog‘lar o‘lchami odatda o‘sib boradi.
5-6 kundan keyin dog‘lar yo‘qola boshlaydi va bemor odatda tuzaladi.
Ammo qizamiq asoratlarga olib keladigan holatlar mavjud:
-
ko‘rlik;
-
ensefalit (miyaning xavfli shishishiga olib keladigan infeksiya)
-
kuchli diareya va natijada suvsizlanish;
-
eshitishni yo‘qotish;
-
pnevmoniya.
-
-
Odatda aynan asoratlar o‘limga olib keladi¹ ³.
Qizamiqdan qanday saqlanish mumkin
Bir paytlar vaksinalarning paydo bo‘lishi katta najotga aylandi. Emlash hali ham samarali himoya usuli bo‘lib qolmoqda - ular jamoaviy immunitetni yaratadi va bu kasalliklarga qarshi kurashda juda muhimdir².
Vaksina qarshi ko‘rsatma bo‘lganda va emlashga qo‘shimcha ravishda, virusli infeksiyalarning oldini olish uchun preparatlardan foydalanish mumkin.
Shifokorlar ko‘pincha tarkibida interferon mavjud bo‘lgan dori vositalarini tavsiya qiladilar. Interferonlar - viruslarning ko‘payishiga to‘sqinlik qiladigan va immunitet tizimini mustahkamlaydigan oqsillardir.
Kasal bo‘lib qolganda nima qilish kerak?
Agar o‘zingiz yoki bolangizda qizamiqqa shubha qilsangiz, albatta shifokor bilan maslahatlashing.
Va, albatta, odatda virusli infeksiyalar uchun tavsiya etiladigan choralarni ko‘rish muhim:
1) Dam olish. Kasallikni oyoqqa o‘tkazmaslik juda muhimdir. Birinchidan, bu bilan siz boshqalarga yuqtirmaysiz, ularning aksariyatida immunitet past bo‘lishi va kasallikni og‘irroq o‘tkazishi mumkin. Ikkinchidan, dam olish tananing tiklanishi uchun muhimdir. Ayniqsa, harorat ko‘tarilgan bo‘lsa.
2) Issiq va ko‘p suyuqlik ichish va to‘g‘ri ovqatlanish. Isitma tufayli kelib chiqadigan suvsizlanishning oldini olish uchun yetarli miqdorda suyuqlik ichish juda muhimdir. Choy, mevali ichimliklar va suv mosdir. Ovqatlanishda sut-sabzavotli diyetaga rioya qilish tavsiya etiladi.
3) Xonada toza havo. Xonadan tashqariga chiqqanda shamollatishni unutmang, lekin yelvizaklardan saqlaning.
4) Simptomatik davolash. Isitmalaganda (38-38,5 ° C gacha) haroratni tushiruvchi vositalar tavsiya etiladi. Shuningdek, o‘simliklar qaynatmalari bilan ko'z va burunni chayish kerak¹.
5) Virusga qarshi vositalar. Interferonga asoslangan preparatlar nafaqat profilaktika maqsadida, balki kasallik paytida vaziyatni yengillashtirish uchun ham tavsiya etiladi. Shunday qilib, virusga qarshi kurashish uchun VIFERON shamlaridan foydalanish mumkin.
Ma’lumki, qizamiq bilan immunitet tanqisligi rivojlanadi - interferon sintezi bloklanadi. Bu preparat esa immunitet tizimiga virus bilan kurashishga yordam beradi. Tadqiqotlarga ko‘ra, VIFERON tiklanishni tezlashtiradi va asoratlar xavfini sezilarli darajada kamaytiradi⁴.
Dori g‘amxo‘rlik bilan ta’sir qiladi, shuning uchun uni hatto eng jajji bolajonlarga ham buyuriladi. 150 000 XB shamlar hayotning birinchi kunlaridan boshlab chaqaloqlar uchun mosdir, 7 yosh va undan katta bolalar uchun esa 500 000 XB dozada tavsiya etiladi.
VIFERON dan butun oila foydalanishi mumkin: bu preparat nafaqat bolalar, balki kattalar, shu jumladan homilador ayollar uchun ham mos keladi⁵ ⁶.
O‘zingiz va yaqinlaringizga g‘amxo‘rlik qiling.
Qarshi ko‘rsatmalar mavjud. Mutaxassis maslahati talab qilinadi.
Material quyidagi manbalar asosida tayyorlangan:
1) Департамент здравоохранения города Москвы. Корь: эпидемиологические особенности в период элиминации, современные возможности профилактики, диагностики и лечения. Значение серологического исследования популяционного иммунитета населения. Методические рекомендации №74. 2020 г.
(Moskva shahar sog‘liqni saqlash departamenti. Qizamiq: eliminatsiya davridagi epidemiologik xususiyatlari, profilaktika, diagnostika va davolashning zamonaviy imkoniyatlari. Aholi immunitetini serologik tadqiqotlar ahamiyati. Metodologiya tavsiyalari № 74. 2020)
2) Вакцины, которые спасли мир: как человечество победило оспу, корь и полиомиелит. https://mir24.tv/articles/16460481/vakciny-kotorye-spasli-mir-kak-chelovechestvo-pobedilo-ospu-kor-i-poliomielit
(Dunyoni qutqargan vaksinalar: insoniyat chechak, qizamiq va poliomiyelitni qanday yengdi. https://mir24.tv/articles/16460481/vakciny-kotorye-spasli-mir-kak-chelovechestvo-pobedilo-ospu-kor-i...
3) ВОЗ. Информационный бюллетень. Корь. https://www.who.int/ru/news-room/fact-sheets/detail/measles
(JSST. Axborot byulleteni. Qizamiq. https://www.who.int/ru/news-room/fact-sheets/detail/measles)
4) Тимченко В.Н., Калинина Н.М., Павлова Е.Б., Булина О.В., Каплина Т.А., Леоничева О.А., Выжлова Е.Н. Клинико-иммунологическая оценка эффективности применения рекомбинантного интерферона альфа-2b в терапии детей, больных корью. Журнал инфектологии. 2016;8(3):46-52.
( Timchenko V.N., Kalinina N.M., Pavlova E.B., Bulina O.V., Kaplina T.A., Leonicheva O.A., Vyzhlova E.N. Qizamiq bilan bolalarni davolashda rekombinant interferon alfa-2b dan foydalanish samaradorligini klinik va immunologik baholash. Infektologiya jurnali. 2016;8(3):46-52.)
5) Отчет от 25.02.2022 о результатах исследования III фазы по протоколу № ПКИ–03-2011 Версия 3.0 от 22.07.2013 г
(22.07.2013 № PKI–03-2011 bayonnomaga muvofiq III faza tadqiqotlar natijalari bo‘yicha 25.02.2022 hisobot 3.0-versiya.)
6) Интерфероны: Роль в патогенезе, место в терапии и профилактике заболеваний вирусной этиологии / Под редакцией Т.В. Косенковой, В.Ф. Беженаря, А.В. Горелова, В.В. Малиновской. — Москва : ООО «Издательство «Медицинское информационное агентство», 2024. — 304 с.
(Interferonlar: patogenezdagi o‘ni, virusli etiologiya kasalliklarning terapiyasi va profilaktikasidagi o‘rni / T.V. Kosenkova, V.F. Bejenar, A.V. Gorelov, V.V. Malinovskaya tahririda - Moskva: "Tibbiy axborot agentligi" nashriyoti, 2024. - 304 p.)
